Het is geen makkelijk proces. Een schril contrast met de verliefdheid die je in het begin voelde. De vlinders in je buik, het gevoel dat de hele wereld vol mogelijkheden is. Het leven dat je vervolgens samen opbouwt, het vertrouwen dat je elkaar geeft, en de hoop die je koestert voor de toekomst. Het is verschrikkelijk wanneer je merkt dat er iets niet meer goed voelt. Dat de ruzies steeds meer oplopen en jullie continue tegen dezelfde dingen aan botsen. Je voelt je vaker alleen, of benauwd. Vraagt je af of dit het nou is. Raakt uitgeput. Een relatie die ooit vol beloftes was, wordt verbroken.
Het verbreken van een relatie is voor veel mensen erg moeilijk. Maar hoe komen we daar eigenlijk? Waarom verbreken mensen een relatie? En hoe voorkom je dit? Het antwoord daarop lijkt misschien voor de hand liggend: mensen maken steeds vaker ruzie en lijken er niet meer uit te komen, totdat ze op een gegeven moment niet meer door kunnen met elkaar. Dit antwoord is alleen niet volledig.
Dat ruzie een relatie af kan breken, is logisch. Echter, voor sommige mensen kan conflict juist leiden tot een verdieping van de verbinding. Waarom kunnen sommige koppels wel tegen ruzie, en andere niet?
Psycholoog Sue Johnson beschrijft structureel conflict en ruzie als een symptoom van een onderliggend probleem. Zij stelt dat ruzie een roep is om de verbinding te herstellen. Een ruzie kan overal over gaan, maar als je dieper duikt in de reden van een ruzie dan gaat deze vaak over het begrepen of gezien willen worden door de partner. Het is vaak de wens dat je partner ziet dat iets niet werkt, of niet goed is voor de relatie. Helaas uit dit zich vaak in kritiek, en brengt ons daardoor nog verder af van de verbinding die we eigenlijk zoeken.
Als je denkt aan de laatste keer dat jullie ruzie hadden, waar ging deze dan over? Wat wilde je dat je partner inzag? Wat was je onderliggende behoefte?
Een voorbeeld:
Annette heeft een drukke dag, met de kinderen die weggebracht moeten worden naar school, het huishouden dat gedaan moet worden en daarbovenop gaat het niet goed met haar moeder. Ze heeft behoefte aan steun van haar partner. Jim aan de andere kant heeft het enorm druk op zijn werk, waar deze periode beslissend is voor zijn promotie. Als hij voor de derde keer die week om half 9 thuis komt, barst de bom los. Annette verwijt hem: “Je geeft helemaal niks om mij of de kinderen. Je bent alleen maar op je werk en ik moet hier alles alleen doen!” Jim voelt zich in het nauw gedrukt, en zegt: “Ik heb toch de boodschappen meegebracht die je wilde? Ik kom nota bene net thuis en ik krijg nu al een lading kritiek over me heen. Je maakt weer eens van een mug een olifant.” Ze brengen de rest van de avond door in aparte kamers.
Hmm. Wat gebeurt hier?
Misschien herken je jezelf meer of minder in de positie van één van de twee . Misschien merk je bij jezelf dat er oordelen opkomen over Annette of Jim. Is Annette een zeur? Jim gewoon kil aangelegd? Of kan er iets anders aan de hand zijn? Wat is de echte behoefte achter hoe beiden reageren?
Annette is vermoeid en heeft behoefte aan steun van haar partner. Maar ze voelt zich al in de steek gelaten en alleen. Het wordt dan lastig om zichzelf kwetsbaar op te stellen en bijvoorbeeld te vragen: “Lieverd, ik weet dat je het druk hebt op je werk. Ik voel me alleen een beetje overweldigd door alles wat er gebeurt momenteel. Ik mis je. Kunnen we morgen samen tijd besteden met elkaar?”
Tragisch genoeg maakt de manier waarop Annette haar behoefte aan steun heeft geuit, het voor Jim moeilijk om aan die behoefte van steun te voldoen. Wat hij hoort is kritiek, een aanval op hem. En het is voor de meeste mensen erg moeilijk om zacht te blijven en nieuwsgierig naar de behoefte achter wat iemand zegt, als ze zich bekritiseerd voelen. Door de manier waarop Jim vervolgens reageert, voelt Annette zich eenzamer dan ooit.
Jim op zijn beurt heeft behoefte aan steun en erkenning voor de dingen die hij wel doet, en voor hoe hij voor het gezin probeert te zorgen. Het wordt voor hem echter ook moeilijk om op een constructieve manier te reageren. Als hij vanuit zijn hart had gesproken had dit wellicht zo geklonken: “Lief, ik denk dat je een hele zware dag achter de rug hebt gehad. Ik wou dat ik er meer voor je geweest had kunnen zijn, ik weet dat er veel gebeurt momenteel. Je bent zo’n goede moeder en ik waardeer enorm wat je allemaal doet. Ik ben zelf op dit moment erg bang dat ik de promotie niet krijg, en ik daardoor straks ook niet het leven kan creëren voor ons dat we willen. Ik wil er voor je zijn, en ik heb jouw steun ook nodig.”
Dit was een heel ander gesprek geweest. Maar een gesprek waarin in de kern hetzelfde gezegd wordt; “ik heb je steun nodig”. Alleen in het eerste voorbeeld uiten beiden dit op een manier die de ander de schuld geeft, en dit drijft hen verder weg van elkaar. In het tweede gesprek tonen beiden hun kwetsbaarheid en hun behoefte aan elkaar. De behoefte aan steun is helder geuit, en maakt het makkelijker voor beide personen om naar elkaar uit te reiken.
Ruzie kan dus gezien worden in twee delen:
-de onderliggende behoefte (de wens om gewaardeerd te worden, om gezien te worden, geliefd te zijn)
-het reactieve deel (als iemand de behoefte uit in de vorm van kritiek, wat iemand wilt dat de partner anders doet)
Het probleem is dat als we ons alleen focussen op het reactieve deel en oplossingen proberen te bedenken, de onderliggende behoefte vaak niet vervuld wordt. Als Jim en Annette bijvoorbeeld afspreken dat Jim voortaan om zes uur thuis is, maar ze bespreken nog steeds niet hoe Annette zich alleen voelt en behoefte heeft aan steun, of dat Jim veel druk voelt en behoefte heeft aan erkenning, dan is de kans groot dat ze ruzie blijven maken om andere dingen. Het échte probleem is namelijk dat hun diepere behoefte op dit moment niet vervuld wordt.
Wat kun je zelf doen om te proberen uit de cirkel te komen van ruzie en minder verbinding? Kun je op een kwetsbare manier delen wat je diepere behoefte is? Denk je dat je partner dit zou kunnen horen?
Als een ruzie één keer escaleert, is er niks aan de hand. We zijn allemaal weleens moe, en maken allemaal missers in een relatie. In veilige relaties kunnen koppels de balans snel herstellen. Stellen vergeven elkaar, en leggen het snel bij. Als een koppel de verbinding naar elkaar toe steeds vaker niet meer kan terugvinden, kunnen zulke momenten van disconnectie steeds meer escaleren. Zulke patronen kunnen dan definiërend worden voor de relatie. Je komt steeds verder van elkaar af te staan, en als gevolg worden de ruzies vaak heftiger, of het wordt juist stil en koud in een relatie. Het voelt minder veilig om kwetsbaar te zijn bij elkaar en als gevolg trekken mensen schilden om zich heen en wordt ook de genegenheid naar elkaar toe minder.
Als er weinig liefde of steun in de relatie ervaren wordt, dan brokkelt de relatie af. Een gezonde relatie bestaat uit veel positieve, intieme en steunende interacties. Je weet dat je gewaardeerd en geliefd wordt. Koppels zijn toegankelijk naar elkaar toe, responsief, en betrokken bij elkaar.
Als al deze momenten van liefdevolle uitingen er niet meer zijn, dan is dat als een virus dat de gezonde relatie afbreekt. De ruzies die daarop volgen zijn vaak een symptoom, een wanhopige roep om de verbinding te herstellen, maar uitgevoerd op een tragische manier waardoor de kans op herstel juist kleiner dan ooit wordt. De ruzies zorgen dan weer voor minder verbinding, waardoor de vicieuze cirkel nu compleet is.
Ted Huston, een voornaam onderzoeker op het gebied van interpersoonlijke relaties, ontdekte dat de belangrijkste voorspellende factor bij het verbreken van relaties niet persé was hoe vaak pasgetrouwden ruzie maakten. Minder genegenheid naar elkaar toe, en minder emotionele responsiviteit waren de werkelijke boosdoeners en voorspelden het beste of mensen uit elkaar zouden gaan. Het alleen oplossen van praktische problemen (jij doet vanaf nu 3 keer per week de was) of communicatietechnieken (spreek alleen in de ‘ik’-vorm), is daarom niet voldoende bij een romantische relatie die al op wankele voeten staat.
Problemen in je romantische relatie worden door het brein gecodeerd als een gevaar dat even groot is als een slang die opeens voor je staat te kronkelen. We gaan dan in de vecht/vlucht/bevries modus en reageren vaak instinctief. Alle communicatietechnieken worden op dat moment uit het raam gegooid, omdat het gedeelte van je hersenen dat zich inzet om jou in leven te houden, voorrang heeft op dat gedeelte van je hersenen dat logisch en rationeel nadenkt. Alles in je systeem slaat alarm bij een ruzie met je partner. Om ervoor te zorgen dat we hieruit kunnen komen en weer rustig kunnen nadenken en liefdevol kunnen handelen, is er veiligheid nodig.
Veiligheid is het weten dat je partner er voor je is als je hem of haar nodig hebt. Het is weten dat jij veel betekent voor je partner, dat je gewaardeerd en gerespecteerd wordt. Met andere woorden: als conflict een roep is om het gebrek aan emotionele verbinding te herstellen, dan moet deze verbinding hersteld worden. Door het probleem alleen aan de oppervlakte op te lossen, is dat alsof je een pleistertje op een grote open wond plakt.
In mijn praktijk merk ik dat als de band tussen twee mensen hersteld is, de oplossingen vaak als vanzelf komen aanrollen. Koppels geloven weer in de goede intentie van de ander en worden flexibeler naar elkaar toe. De ruzies worden minder heftig en minder frequent, maar dit is een gevolg van het feit dat een koppel zich weer diep emotioneel verbonden voelt met elkaar.
Ruzie in een relatie kan getolereerd worden als de verbinding tussen twee mensen sterk is.
Wat je kunt doen is om bij een ruzie stil te staan bij jezelf en jezelf af te vragen wat je echte behoefte is, en of je dat kunt delen op een manier die niet beschuldigend is. Andersom kun je je afvragen wat de echte behoefte van je partner is, als hij of zij je lijkt aan te vallen. Met kwetsbaarheid kunnen de meeste mensen veel makkelijker verbinding leggen dan met kritiek. Ook is het belangrijk om elkaar genegenheid te blijven geven, elkaar te blijven steunen, te laten weten dat je elkaar waardeert en liefhebt. Op deze manier kun je misschien de angel uit de pijn halen, en weer voelen dat jullie een team zijn en bíj elkaar horen. Niet tegenover elkaar.
